Welkom in de online omgeving van het Journalistiek Dilemmaspel! Het spel is ontwikkeld door Floortje Steigenga en Fleur Hendrickx in samenwerking met het lectoraat Journalistiek en Verantwoorde Innovatie van de Fontys Hogeschool Journalistiek. De vragen uit het kaartspel nemen je mee uit de waan van de dag en laten je nadenken over journalistieke keuzes je normaal snel moet maken.

Als het goed is heb je het kaartspel zelf in handen en wil je je verdiepen in de onderwerpen die aan bod komen op de kaartjes. Op deze pagina vind je links naar interessante onderzoeken en een meer uitgebreide literatuurlijst. Wil je meer weten over een bepaald onderwerp? Klik op de illustratie van het betreffende kaartje en lees verder.

Het Journalistiek Dilemmaspel bestellen? Stuur een mail naar e.venicz@fontys.nl.

Deze pagina wordt aangevuld met updates over het spel.

Anderhoofd

Mensen met een psychische aandoening worden vaak gestereotypeerd in de media. De kop van het artikel van het NRC is hier een voorbeeld van. Kun je mensen die ooit een psychose hadden  “psychoten” noemen?

Uit onderzoek van Samen sterk zonder Stigma door Milou van Hintum naar de stigmatisering in de media van mensen met een psychische aandoening kwamen vier vormen van stigmatisering in de media naar voren:

1. Eenzijdige aandacht voor incidenten
2. Mensen vereenzelvigen met hun aandoening; Dus zeggen ‘hij is schizofreen’ in plaats
   van ‘hij heeft schizofrenie’
3. Foute beeldspraak
4. Het herhalen van foute stereotype beelden (gevaarlijke gekken).

Meer weten? Lees dit artikel over de uitkomsten van het onderzoek. Of lees het hele onderzoek.

Steenrijk Straatarm

In het programma Steenrijk, Straatarm waarin een arm en een rijk gezin van plek ruilen wordt pijnlijk duidelijk hoe armoede gestigmatiseerd wordt. In de intro van het programma, wordt de rijke buurt verbeeld door een landhuis, gevolgd door een shot van overvolle vuilnisbakken voor de arme wijk. Bierdrinkende mensen in voortuinen of hangende jongeren op pleintjes zijn andere bekende clichébeelden van arme wijken.

Ook op het tv-programma Rondkomen in de Schilderswijk kwam veel kritiek. De makers werden beschuldigd van het maken van poverty porn: Uitbuiting van de levens van arme mensen ten dienste van entertainment voor televisie.
Onderzoekster Gwen van Eijk beschrijft in dit artikel hoe ons beeld van armoede deels gebaseerd wordt op de stereotype beelden die realityprogramma’s hun kijkers voorschotelen. Een ander punt van kritiek is dat armoede gepresenteerd wordt als een individueel probleem. Gwen van Eijk schrijft: “Nergens wordt kijker geprikkeld zich te verdiepen in de oorzaken ervan of het verband te zien met toenemende ongelijkheid.”

Moslima’s in beeld

Op de foto’s in de beeldbank van het ANP worden moslimvrouwen bijna altijd buitenshuis, met hoofddoek en van veraf gefotografeerd. Zonder toestemming dus. Zo worden deze vrouwen neergezet als een onbereikbare, anonieme groep.

Als we de beeldbank van het ANP moeten geloven, is de Nederlandse moslima gesluierd, passief, werkt ze als kassière en vind je haar vooral op straat, op de markt of tijdens het winkelen. Hier kun je het gehele rapport ‘Moslima’s in Beeld’ van onderzoeker en fotograaf Cigdem Yuksil lezen.

Het onderzoek is een echte deep-dive in de beeldvorming van moslima’s, die vaak bijzonder stereotyperend is. Lees vooral door tot het einde om een aantal van Cigdem’s aanbevelingen te lezen.

Burgemeesters

Het noemen van mannelijke bekendheden bij hun achternaam en vrouwelijke bekendheden bij de voornaam is iets wat vaker terugkomt dan dit voorbeeld met de burgemeesters. Psychologen van Cornell University toonden aan dat vrouwen zelden bij hun achternaam benoemd worden.

En dat verschil zou weleens kunnen bijdragen aan de sekse-ongelijkheid in vakgebieden met een hoge status. Wanneer er naar iemand verwezen wordt met alleen de achternaam, zijn mensen geneigd te denken dat diegene wel beroemd en belangrijk zal zijn. Het werkt statusverhogend. De psychologen deden een reeks tests waarin het verschil in hoe er over mannen en vrouwen wordt gesproken steeds duidelijk naar voren kwam. Meer hierover lees je in dit artikel van de NRC.

Viering suikerfeest
Islamitische school

Wanneer je schrijft over een feestdag uit een andere dan jouw eigen cultuur, denk dan na over hoeveel ruimte jouw stuk biedt voor diepgang. Dat dit op veel redacties niet altijd het geval is, beschrijven Zoë Papaikonomou en Annebregt Dijkman in het boek Heb je een boze moslim voor mij?.

“Je kan het bijvoorbeeld merken aan het van een afstand beschouwen van de Ander, het bestuderen van bijvoorbeeld ‘de moslim’ als exotisch figuur. Denk aan de vele Ramadanitems waar tot in den treure wordt uitgelegd dat moslims een maand niet mogen eten, drinken, roken of seks hebben van zonsopgang tot zonsondergang,” stellen zij.

Over haar periode bij een religieus themakanaal van de NCRV vertelt journalist Mina Amhil: “Je moest moslims bijna als een soort van robots beschrijven. ‘Moslims doen dit’, ‘moslims gaan elk jaar…’, enzovoort. Dit kwam omdat mijn leidinggevende deze dingen niet wist en het nodig vond dat dit allemaal uitgelegd werd. Daardoor bleven items over de Hadj of de Ramadam altijd oppervlakkig. Bij items over christelijke onderwerpen was er veel meer ruimte voor diepgang en een menselijke benadering.” Daarbij viert niet iedereen elke (religieuze) feestdag op dezelfde manier. Sheila Kamerman en Hanina Ajarai hebben in dit artikel in de NRC over de ramadan juist wel oog voor onderlinge verschillen. Zij kijken voorbij de rituelen naar wat het betekent voor mensen zelf.

Aan tafel

Uit een recent onderzoek van het Commissariaat van de media blijkt dat het aantal vrouwen in nieuws- en actualiteitenprogramma’s toeneemt maar nog niet evenredig is. Van de experts op televisie is krap een derde vrouw.

Als vrouwen vanwege hun deskundigheid in beeld komen dan gaat het over onderwerpen als sociale zaken, gezondheid, onderwijs, welzijn of cultuur en in mindere mate over politiek, sport, economie, natuur, milieu en ruimtelijke ordering. Vrouwen op televisie zijn ook vrijwel overal jonger dan de mannen die in het zelfde programma aan het woord komen. Lees het hele onderzoek hier.

Teken een dakloos
persoon

Welk beeld kwam als eerst bij je naar boven toen je dacht aan een dakloos persoon? Is dat een oude man met verscheurde kleren en een blik bier in zijn handen? Of zag je ook een jonge vrouw op een bankje met een koffer?

In 2021 onderzocht Het Beelddepot hoe dak- en thuisloosheid wordt beschreven in de media. Dakloze jongeren blijken veel last te hebben van stigmatiserende beeldvorming. Zo kan het lijken alsof mensen zonder (t)huis bijna altijd een alcohol- of drugsprobleem hebben. Toch zijn Nederlandse dagbladen zijn de afgelopen jaren wel neutraler gaan schrijven over dak- en thuisloze mensen in Nederland. Er wordt steeds minder gesproken over krepeergevallen of tuig. Ook werd voor het onderzoek de meest gebruikte foto voor het verbeelden van een dakloze opnieuw geschoten. Lees hier over het onderzoek en bekijk de nieuwe beelden die hierbij gemaakt.

De vrouwelijke CEO

Uit onderzoek blijkt dat bij vrouwen veel vaker dan mannen aandacht wordt besteed aan het uiterlijk. In dit voorbeeld gaat het om een zakenvrouw, maar ook vrouwelijke politici worden veel vaker dan hun mannelijke collega’s beoordeeld op hun uiterlijk. In dit interview vertelt politiek wetenschapper Loes Aaldering over haar promotie-onderzoek, waaruit blijkt dat “Vrouwelijke politiek leiders benadeeld worden door de manier waarop de kranten over ze schrijven. Ze worden veel minder beoordeeld op de leiderschapskwaliteiten die de kiezer van belang vindt bij het uitbrengen van zijn stem.” Bekijk ook eens de twee bovenstaande posts die Women INC maakte van koppen over de nieuwe ministers.

Het Journalistiek Dilemmaspel bestellen? Stuur een mail naar e.venicz@fontys.nl.

 

View this post on Instagram

 

A post shared by WOMEN Inc. (@women_inc)

Het Dilemmaspel in Campus Magazine

In het Campus Magazine van DPG Media werd aandacht besteed aan Het Dilemmaspel. Fleur Hendrickx en Floortje Steigenga hebben het spel met de redactieleden van BN DeStem gespeeld en dit werd volgens hoofdredacteur André Trompers erg gewaardeerd.

Het volledige magazine is hier te downloaden. Het verhaal over Dilemmaspel staat op pagina 28.